این تنگه یکی جاذبه‌های تاریخی -طبیعی شهرستان دره‌شهر از توابع استان ایلام میباشد؛ و در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این محل مرتفع در دامنه کبیرکوه قرارگرفته است و در آن آثاری تاریخی متعلق به بهرام چوبین؛ یکی از سرداران ساسانی، وجود دارد. لذا این تنگه علاوه بر زیبایی طبیعی دارای اهمیت تاریخی نیز میباشد.
تنگه بهرام چوبین یکی از تنگه‌های رشته کوه کبیر کوه واقع در شهرستان دره شهر است. در این تنگه مرتفع و زیبا، دژی باستانی وجود دارد که اقامتگاه بهرام چوبین یکی از سرداران ساسانی بوده است. بهرام چوبین بر اساس موقعیت طبیعی ورودی کم‌عرض در میان صخره‌های مرتفع، دژ نظامی خود را در این تنگه بناکرده بود.
به‌طورکلی آثار تاریخی که در این تنگه وجود دارد می‌توان به پل و سد بهرام چوبین، دژ و قلعه، غار و سکونتگاه، اتاق دیدبانی در ارتفاعات جانبی و حوضچه‌های سنگی اشاره کرد؛ که اکنون آثاری از آن‌ها به‌جامانده و سبب شده است این تنگه به یک تنگه تاریخی و محلی برای بازدید گردشگران و علاقه مندان به آثار باستانی تبدیل شود.
مکان قرار گیری تنگه
تنگه بهرام چوبین دراستان ایلام، در قسمت جنوب شرقی شهرستان دره شهر، در ۱۲ کیلومتری جاده‌ی دره شهر به پل‌دختر واقع‌شده است.
تاریخچه دژ تنگه
در تنگه بهرام چوبین بقایای یک دژ نظامی مربوط به عصر ساسانیان و متعلق بهرام چوبین وجود دارد. بهرام ششم، فرزند بهرام گشنسپ از خاندان مهران بود. او را به علت قد بلند و اندام لاغرش چوبین (مانند چوب) می‌نامیدند. او یکی سرداران ساسانی بود که علیه هرمز چهارم، پادشاه ایران در زمان ساسانیان شورش کرد.
بهرام چوبین در زمان هرمز چهارم، پایتخت ساسانی را فتح کرد و خود را شاه نامید؛ اما خسرو دوم یا خسروپرویز، فرزند هرمز، به کمک رومیان توانستند او را شکست دهند. بهرام چوبین پس از شکست از خسروپرویز به این تنگه پناه آورد؛ و این دژ نظامی را برای سکونت خود بنا نمود. گفته می‌شود بهرام چوبین مدتی طولانی در این تنگه اقامت داشته است. وجود نقش‌ها و کنده‌کاری‌هایی از شکار کردن روی صخره‌ها نشان می‌دهد که احتمالا این محل شکارگاه بهرام چوبین نیز بوده است.
معماری دژ بهرام چوبین
سراسر دهانه تنگه، با دیواری از سنگ قلوه و ملات و به طول تقریبی ۲۰۰ متر و ارتفاع ۴ متر و پهنای ۳ متر محدود و مسدود شده است. که اکنون فقط دو طرف شرقی و غربی آن باقی‌مانده است. قسمت‌هایی از آن بر تیغه‌های کوه بنانهاده شده.
در دو طرف دره، پهنای دیوار تا ۵ متر می‌رسد. در دیوار شرقی دری برای ورود و خروج تعبیه شده است که پهنای آن ۲ متر است. ارتفاع دیواره‌های دو طرف تنگه بیش از ۵۰ متر است.
در مدخل ورودی به دره، پلی ساخته‌شده است و دارای دودهنه کوچک و یک دهنه بزرگ است. قسمت عمده دهنه بزرگ به مرور زمان ویران شده است ولی دهنهی کوچک‌تر که از سنگ و گچ ساخته شده است، هنوز باقی‌مانده است. این پل تنها راه ارتباطی ساکنان دژ بوده است.
در ارتفاع ۵۰۰ متری نقطهی جنوبی دره، ْ آثار اتاق و دیوارهای دیدبانی دیده می‌شود. مساحت یکی از این اتاق‌های دیدبانی ۳٫۵ متر، عرض دیواره باقی‌مانده ۱٫۵ متر و طول آن ۷۰ متر است. همچنین بر سنگ‌های بزرگ تنگه آثار پله‌های تراشیده شده به‌صورت مارپیچ و ساده دیده می‌شود.
در محدودهی زمین کم وسعت در حد فاصل صخره‌ها، آثار متعددی از اتاق‌های تودرتو و مربع شکل در دو قسمت غربی و شرقی این دره از گذشته برجای‌مانده است؛ که تقریباً قسمتی از این اتاق‌ها نمایان است. همچنین در تنگه آثار یک قلعه بزرگ در کنار صخره‌های عظیم دیده می‌شود که به‌صورت چندطبقه بوده است که نوع موقعیت قرار گرفتن این قلعه و نوع معماری آن و طاق‌ها نشان می‌دهد که احتمالاً قلعه شاه‌نشین بوده است.
ویژگی‌های تنگه بهرام چوبین
در محدوده این قلعه شاه‌نشین آثاری از حوضچه‌های پلکانی بر روی صخره‌های قلعه مشاهده می‌شود؛ که این حوضچه‌ها به‌وسیله جوی کند شده و سوراخ‌هایی به هم وصل شده‌اند علاوه بر آن دو حوضچه دیگر در استراحتگاه تابستانی قلعه برای استفاده از آب ساخته‌شده است.
این محل یک تنگه تاریخی- طبیعی است. این تنگه علاوه بر اینکه آثاری تاریخی متعلق عصر ساسانیان را در خود جای‌داده است، طبیعت دست‌نخورده و زیبایی نیز دارد که سبب شده است به مکانی بسیار دیدنی برای گردشگران تبدیل شود.
بهترین زمان سفر و مسیرهای رفتن به تنگه بهرام چوبین
برای بازدید از تنگه بهرام چوبین، گردشگران می‌توانند یکی از دو مسیر شهر ایلام به دره شهر و مسیر شهر پل‌دختر به دره شهر را انتخاب کنند؛ که در صورت انتخاب مسیر پل‌دختر به دره شهر می‌توانند از پل گاومیشان نیز در طی مسیر دیدن نمایند.
بهترین زمان بازدید از این منطقه فصل بهار و اواخر تابستان و فصل پاییز است. به‌ویژه فصل بهار که تنگه در این فصل به علت سرسبز بودن پیرامون تنگه جلوه‌ی زیباتری دارد.
نزدیک‌ترین اقامتگاه و مکان‌های دیدنی
نزدیک‌ترین اقامتگاه به تنگه بهرام چوبین، اقامتگاه کهن دژ و اقامتگاه چوبینِه در ۵ کیلومتری پل‌دختر به دره شهر، واقع در روستای شیخ مکان میباشد که گردشگران می‌تواند اوقات خوشی را در آنجا سپری کنند. همچنین گردشگران می‌توانند در روستای شیخ مکان از قلعهٔ پور اشرف و تنگه شیخ مکان نیز دیدن کنند.
32 دیدگاه دربارهٔ «تنگه بهرام چوبین»
چگونه می‌توان به تنگه بهرام چوبین رسید؟
تنگه بهرام چوبین در جنوب شرقی شهرستان دره شهر، ۱۲ کیلومتری مسیر دره شهر به پل‌دختر واقع شده است. گردشگران می‌توانند از دو مسیر اصلی به تنگه دسترسی پیدا کنند: مسیر اول، مسیر شهر ایلام به دره شهر و سپس ادامه مسیر به سمت تنگه است. مسیر دوم، مسیر پل‌دختر به دره شهر میباشد که در این مسیر می‌توان از پل تاریخی گاومیشان نیز دیدن کرد. مسیرها عمدتاً آسفالت و مناسب خودروهای سواری هستند، اما بخشی از مسیر ممکن است نیاز به عبور از جاده‌های فرعی داشته باشد. راهنمای محلی یا GPS مسیر را آسان‌تر می‌کند. برای تجربه راحت و امن، توصیه می‌شود پیش از حرکت از وضعیت جاده‌ها و شرایط آب و هوا مطلع شوید. همچنین رعایت نکات ایمنی هنگام عبور از مسیرهای شیب‌دار ضروری است.
آیا ورود به تنگه هزینه دارد؟
ورود به تنگه بهرام چوبین برای عموم گردشگران رایگان است و هیچ هزینه‌ای بابت بازدید دریافت نمی‌شود. این تنگه جزو آثار طبیعی-تاریخی ثبت‌شده است و بازدید عمومی برای علاقه‌مندان به طبیعت و تاریخ آزاد میباشد. البته هزینه‌های جانبی ممکن است شامل کرایه خودرو، راهنمای محلی یا اقامتگاه‌های نزدیک باشد. بازدید از بخش‌های خاصی که دسترسی سخت دارند، ممکن است نیاز به راهنمای محلی داشته باشد که هزینه‌ای جداگانه دارد. رعایت قوانین محیط‌زیستی و عدم آسیب به آثار تاریخی ضروری است. همچنین برخی تورهای گردشگری بسته‌های کامل بازدید شامل حمل و نقل و راهنما ارائه می‌کنند که هزینه جداگانه دارد، اما بازدید شخصی بدون پرداخت ورودی امکان‌پذیر است.
آیا تنگه مناسب بازدید خانوادگی است؟
بله، تنگه بهرام چوبین به دلیل داشتن مسیرهای نسبتاً ایمن، ارتفاع‌های مشخص و طبیعت دست‌نخورده، مناسب بازدید خانوادگی است. خانواده‌ها می‌توانند با رعایت نکات ایمنی، کودکان و سالمندان را همراه خود بیاورند. البته برخی قسمت‌های تنگه دارای شیب و صخره‌های بلند است، بنابراین مراقبت ویژه برای کودکان ضروری است. فضای اطراف تنگه و دشت‌ها، امکان پیاده‌روی کوتاه و پیک‌نیک را فراهم می‌کند. همچنین مناظر طبیعی و آثار تاریخی جذاب برای آموزش و سرگرمی کودکان و نوجوانان مفید است. گردشگران می‌توانند با برنامه‌ریزی مناسب، بازدید یک روزه از تنگه و اطراف آن را به تجربه‌ای خاطره‌انگیز تبدیل کنند، به شرط رعایت قوانین محیط‌زیستی و ایمنی
چه آثار تاریخی در تنگه بهرام چوبین وجود دارد؟
تنگه بهرام چوبین مجموعه‌ای از آثار تاریخی عصر ساسانی را در خود جای داده است. از جمله آن‌ها می‌توان به دژ نظامی بهرام چوبین، پل ورودی، اتاق‌های دیدبانی، قلعه چندطبقه، حوضچه‌های سنگی و سازه‌های آب‌رسانی اشاره کرد. دژ و قلعه‌ها در دل صخره‌ها ساخته شده‌اند و با دیوارهای سنگی و ملات محکم، ارتفاعات تنگه را محافظت می‌کرده‌اند. نقش‌ها و کنده‌کاری‌های شکار بر روی صخره‌ها، نشان‌دهنده فعالیت‌های زندگی و استراحت بهرام چوبین و همراهانش است. این آثار با معماری خاص ساسانی و موقعیت استراتژیک خود، هم از نظر تاریخی و نظامی اهمیت دارند و هم به عنوان یک جاذبه گردشگری منحصر به فرد شناخته می‌شوند. بازدیدکنندگان می‌توانند با مشاهده این آثار، با تاریخ و فرهنگ دوران ساسانی آشنا شوند.
چه امکانات رفاهی در نزدیکی تنگه وجود دارد؟
نزدیک‌ترین امکانات رفاهی شامل اقامتگاه‌های بوم‌گردی مانند کهن دژ و چوبینه در روستای شیخ مکان هستند که حدود ۵ کیلومتر از مسیر پل‌دختر تا تنگه فاصله دارند. این اقامتگاه‌ها امکانات پایه‌ای شامل اتاق، سرویس بهداشتی و خدمات پذیرایی ارائه می‌دهند. همچنین در مسیر، فروشگاه‌ها و رستوران‌های محلی برای تأمین نیاز گردشگران وجود دارد. برای بازدید طولانی، توصیه می‌شود آب آشامیدنی و خوراکی همراه داشته باشید. خدمات راهنمای محلی نیز در دسترس است تا مسیرها و بخش‌های دشوار تنگه را ایمن‌تر کند. به دلیل طبیعت دست‌نخورده منطقه، امکان استفاده از امکانات رفاهی مدرن محدود است، بنابراین برنامه‌ریزی دقیق و رعایت نکات ایمنی و محیط‌زیستی اهمیت زیادی دارد
مسیرهای دسترسی به تنگه سخت است؟
مسیرهای دسترسی به تنگه به طور کلی مناسب خودروهای سواری است و آسفالت تا نزدیک منطقه وجود دارد. بخشی از مسیرها ممکن است جاده‌های فرعی و خاکی باشد که نیاز به احتیاط و رانندگی با دقت دارد. در مواقع بارندگی یا زمستان، این مسیرها لغزنده و خطرناک می‌شوند. پیاده‌روی در داخل تنگه نیز شامل عبور از مسیرهای شیب‌دار و صخره‌ای است که برای افراد با مشکلات حرکتی ممکن است دشوار باشد. توصیه می‌شود قبل از بازدید، وضعیت مسیرها را بررسی کرده و کفش مناسب پیاده‌روی همراه داشته باشید. همچنین استفاده از راهنمای محلی برای عبور ایمن از بخش‌های صخره‌ای و دیدن نقاط تاریخی توصیه می‌شود. رعایت نکات ایمنی و پیش‌بینی زمان کافی، تجربه بازدید را ایمن و لذت‌بخش می‌کند.
آیا امکان بازدید در زمستان وجود دارد؟
بله، امکان بازدید در زمستان وجود دارد، اما مسیرهای دسترسی ممکن است به دلیل بارش برف یا یخبندان لغزنده و خطرناک شوند. برخی بخش‌های تنگه که شیب‌دار یا صخره‌ای هستند، در این فصل نیاز به احتیاط بیشتر دارند. همچنین دمای هوا پایین و باد سرد ممکن است تجربه بازدید را برای برخی افراد نامطلوب کند. با تجهیزات مناسب شامل لباس گرم، کفش ضدلغزش و وسایل ایمنی، بازدید در زمستان امکان‌پذیر است، اما توصیه می‌شود بازدید در فصل‌های بهار و پاییز برای گردشگران کمتر حرفه‌ای یا خانواده‌ها مناسب‌تر است. همچنین پیش از حرکت، وضعیت جاده‌ها و آب و هوا باید بررسی شود تا خطرات احتمالی کاهش یابد.
آیا در تنگه مسیر پیاده‌روی وجود دارد؟
بله، در تنگه بهرام چوبین مسیرهای پیاده‌روی مشخصی وجود دارد که گردشگران می‌توانند از آن‌ها برای دسترسی به دژ، پل و دیگر آثار تاریخی استفاده کنند. مسیرها اغلب در کنار دیواره‌های صخره‌ای و رودخانه‌های کوچک قرار دارند و امکان مشاهده مناظر طبیعی و تاریخی را فراهم می‌کنند. بخشی از مسیرها دارای شیب و پله‌های تراشیده شده روی صخره‌ها هستند که نیاز به دقت و کفش مناسب دارد. طول مسیرهای اصلی حدود یک تا دو ساعت پیاده‌روی را شامل می‌شود، اما برای بازدید کامل از همه بخش‌ها، نیم‌روز زمان نیاز است. استفاده از راهنمای محلی، به خصوص برای بخش‌های صعب‌العبور، تجربه‌ای ایمن و کامل فراهم می‌کند.
آیا در تنگه آب آشامیدنی وجود دارد؟
در تنگه بهرام چوبین چشمه‌ها و حوضچه‌های تاریخی وجود دارند، اما این منابع بهداشتی و قابل مصرف مستقیم نیستند. گردشگران بهتر است آب آشامیدنی کافی همراه داشته باشند. حوضچه‌ها و آب‌انبارهای موجود بیشتر برای اهداف تاریخی و بازمانده از دوران ساسانی هستند و به عنوان منابع آب آشامیدنی توصیه نمی‌شوند. برای بازدید طولانی یا پیاده‌روی در مسیرهای داخلی، حمل آب و خوراکی کافی ضروری است. رعایت نکات بهداشتی و عدم مصرف مستقیم آب حوضچه‌ها و چشمه‌ها به حفظ سلامت گردشگران و همچنین حفاظت از محیط تاریخی و طبیعی منطقه کمک می‌کند.
آیا امکان بازدید شبانه از تنگه وجود دارد؟
بازدید شبانه از تنگه بهرام چوبین معمولاً توصیه نمی‌شود. مسیرهای صخره‌ای و شیب‌دار در تاریکی، خطر لغزش و آسیب را افزایش می‌دهند. همچنین عدم وجود نورپردازی در مسیرها، پیدا کردن آثار تاریخی و عبور ایمن را دشوار می‌کند. تنها در صورت همراهی با راهنمای محلی حرفه‌ای و تجهیزات نورپردازی مناسب، بازدید شبانه ممکن است. با این حال، بازدید در طول روز با نور طبیعی و شرایط ایمن، تجربه‌ای دلپذیرتر و ایمن‌تر برای گردشگران و خانواده‌ها فراهم می‌کند. همچنین دیدن طبیعت و آثار تاریخی در نور روز، امکان عکاسی با کیفیت بهتر و مشاهده جزئیات معماری و صخره‌ها را فراهم می‌آورد.
چه نوع حیات‌وحش و گیاهانی در تنگه مشاهده می‌شود؟
تنگه بهرام چوبین دارای پوشش گیاهی متنوع از جمله درختان بلوط، بنه و گیاهان مرتعی است. گونه‌های جانوری شامل پرندگان، خزندگان کوچک و حیوانات وحشی منطقه‌ای مانند خرگوش و روباه در اطراف تنگه مشاهده می‌شوند. این تنوع طبیعی باعث شده گردشگران علاوه بر بازدید تاریخی، با محیط زیست و اکوسیستم بومی نیز آشنا شوند. برخی گیاهان دارویی و وحشی نیز در مسیرها رشد دارند. با توجه به حساسیت محیط زیست، توصیه می‌شود از برداشت گیاهان یا دست زدن به جانوران خودداری شود. احترام به طبیعت و رعایت نکات ایمنی، تجربه بازدید را هم برای گردشگران و هم برای حیات‌وحش منطقه ایمن و پایدار می‌کند.
آیا تنگه برای کوهنوردی مناسب است؟
بله، تنگه بهرام چوبین به دلیل صخره‌ها و دیواره‌های مرتفع، گزینه مناسبی برای علاقه‌مندان به کوهنوردی سبک و متوسط است. مسیرهای صخره‌ای و پله‌های تراشیده شده نیاز به دقت و تجهیزات مناسب دارد. کوهنوردان می‌توانند ضمن بالا رفتن از دیواره‌ها، مناظر طبیعی و آثار تاریخی را مشاهده کنند. با این حال، افراد مبتدی باید با راهنمای محلی همراه شوند و نکات ایمنی را رعایت کنند. مسیرهای داخلی تنگه بعضاً پرشیب و سنگلاخی هستند، بنابراین تجهیزات کوهنوردی، کفش مناسب و آب کافی ضروری است. بازدید ترکیبی از پیاده‌روی و کوهنوردی کوتاه، تجربه‌ای لذت‌بخش و ایمن ایجاد می‌کند.
چه سوغات یا صنایع دستی در نزدیکی تنگه موجود است؟
در نزدیکی تنگه بهرام چوبین، صنایع دستی محلی شامل قالیچه‌های دست‌باف، گلیم، سفال و محصولات چوبی قابل تهیه است. همچنین برخی روستاهای اطراف محصولات کشاورزی و خوراکی محلی مانند گردو، عسل، و خشکبار را ارائه می‌دهند. خرید سوغات محلی علاوه بر حمایت از اقتصاد منطقه، تجربه فرهنگی گردشگران را تکمیل می‌کند. برخی اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز محصولات دست‌ساز خود را عرضه می‌کنند. توصیه می‌شود گردشگران هنگام خرید، از فروشگاه‌ها و بازارهای معتبر استفاده کنند و از خرید کالاهای غیرمجاز یا تقلبی خودداری نمایند. این تجربه می‌تواند بخشی از سفر به تنگه را خاطره‌انگیز و فرهنگی کند.
آیا در تنگه امکانات سرویس بهداشتی وجود دارد؟
امکانات سرویس بهداشتی در خود تنگه محدود یا موجود نیست و بیشتر خدمات بهداشتی در اقامتگاه‌ها و روستاهای اطراف، مانند کهن دژ و چوبینه فراهم است. برای بازدید یک روزه، توصیه می‌شود گردشگران همراه خود تجهیزات پایه بهداشتی مانند دستمال مرطوب، ضدعفونی‌کننده و آب کافی داشته باشند. حفظ بهداشت و عدم آلودگی محیط طبیعی و آثار تاریخی از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین رعایت نکات محیط‌زیستی مانند جمع‌آوری زباله و عدم تخریب حوضچه‌ها و دیوارهای تاریخی، تجربه بازدید را ایمن و پاکیزه نگه می‌دارد. گردشگران بهتر است قبل از ورود به تنگه، از سرویس‌های بهداشتی موجود در مسیر استفاده کنند.
آیا حیوانات وحشی برای بازدیدکنندگان خطر دارند؟
معمولاً حیوانات وحشی منطقه تنگه بهرام چوبین برای انسان خطرناک نیستند. با این حال، مشاهده گونه‌هایی مانند روباه، خرگوش و پرندگان شکاری طبیعی است. توصیه می‌شود گردشگران از نزدیک شدن به حیوانات خودداری کنند و آن‌ها را تحریک نکنند. در مواقعی که حیوانات کوچک یا خزندگان مشاهده می‌شوند، عبور با احتیاط و عدم تماس مستقیم ضروری است. رعایت قوانین حفاظت محیط زیست و نگهداری فاصله ایمن، هم سلامت گردشگران و هم حیات وحش را تضمین می‌کند. حضور راهنمای محلی نیز می‌تواند نکات ایمنی بیشتری ارائه دهد و تجربه بازدید را ایمن‌تر کند.
آیا تنگه برای عکاسی مناسب است؟
بله، تنگه بهرام چوبین با ترکیب مناظر طبیعی، صخره‌های مرتفع و آثار تاریخی، مکان بسیار مناسبی برای عکاسی است. پل تاریخی، دژ باستانی، حوضچه‌های سنگی و پوشش گیاهی، زمینه‌های متنوعی برای ثبت تصاویر چشم‌نواز فراهم می‌کنند. بهترین نور برای عکاسی در صبح و عصر است که سایه‌ها و رنگ‌ها جلوه بیشتری دارند. رعایت نکات ایمنی هنگام نزدیک شدن به لبه‌ها و دیواره‌های صخره‌ای ضروری است. استفاده از دوربین مناسب و تجهیزات محافظت از لنز در برابر گرد و غبار، تجربه عکاسی را بهینه می‌کند. همچنین احترام به آثار تاریخی و عدم ایجاد آسیب هنگام عکاسی از اهمیت بالایی برخوردار است.