این تنگه یکی جاذبه‌های تاریخی -طبیعی شهرستان دره‌شهر از توابع استان ایلام میباشد؛ و در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این محل مرتفع در دامنه کبیرکوه قرارگرفته است و در آن آثاری تاریخی متعلق به بهرام چوبین؛ یکی از سرداران ساسانی، وجود دارد. لذا این تنگه علاوه بر زیبایی طبیعی دارای اهمیت تاریخی نیز میباشد.
تنگه بهرام چوبین یکی از تنگه‌های رشته کوه کبیر کوه واقع در شهرستان دره شهر است. در این تنگه مرتفع و زیبا، دژی باستانی وجود دارد که اقامتگاه بهرام چوبین یکی از سرداران ساسانی بوده است. بهرام چوبین بر اساس موقعیت طبیعی ورودی کم‌عرض در میان صخره‌های مرتفع، دژ نظامی خود را در این تنگه بناکرده بود.
به‌طورکلی آثار تاریخی که در این تنگه وجود دارد می‌توان به پل و سد بهرام چوبین، دژ و قلعه، غار و سکونتگاه، اتاق دیدبانی در ارتفاعات جانبی و حوضچه‌های سنگی اشاره کرد؛ که اکنون آثاری از آن‌ها به‌جامانده و سبب شده است این تنگه به یک تنگه تاریخی و محلی برای بازدید گردشگران و علاقه مندان به آثار باستانی تبدیل شود.
مکان قرار گیری تنگه
تنگه بهرام چوبین دراستان ایلام، در قسمت جنوب شرقی شهرستان دره شهر، در ۱۲ کیلومتری جاده‌ی دره شهر به پل‌دختر واقع‌شده است.
تاریخچه دژ تنگه
در تنگه بهرام چوبین بقایای یک دژ نظامی مربوط به عصر ساسانیان و متعلق بهرام چوبین وجود دارد. بهرام ششم، فرزند بهرام گشنسپ از خاندان مهران بود. او را به علت قد بلند و اندام لاغرش چوبین (مانند چوب) می‌نامیدند. او یکی سرداران ساسانی بود که علیه هرمز چهارم، پادشاه ایران در زمان ساسانیان شورش کرد.
بهرام چوبین در زمان هرمز چهارم، پایتخت ساسانی را فتح کرد و خود را شاه نامید؛ اما خسرو دوم یا خسروپرویز، فرزند هرمز، به کمک رومیان توانستند او را شکست دهند. بهرام چوبین پس از شکست از خسروپرویز به این تنگه پناه آورد؛ و این دژ نظامی را برای سکونت خود بنا نمود. گفته می‌شود بهرام چوبین مدتی طولانی در این تنگه اقامت داشته است. وجود نقش‌ها و کنده‌کاری‌هایی از شکار کردن روی صخره‌ها نشان می‌دهد که احتمالا این محل شکارگاه بهرام چوبین نیز بوده است.
معماری دژ بهرام چوبین
سراسر دهانه تنگه، با دیواری از سنگ قلوه و ملات و به طول تقریبی ۲۰۰ متر و ارتفاع ۴ متر و پهنای ۳ متر محدود و مسدود شده است. که اکنون فقط دو طرف شرقی و غربی آن باقی‌مانده است. قسمت‌هایی از آن بر تیغه‌های کوه بنانهاده شده.
در دو طرف دره، پهنای دیوار تا ۵ متر می‌رسد. در دیوار شرقی دری برای ورود و خروج تعبیه شده است که پهنای آن ۲ متر است. ارتفاع دیواره‌های دو طرف تنگه بیش از ۵۰ متر است.
در مدخل ورودی به دره، پلی ساخته‌شده است و دارای دودهنه کوچک و یک دهنه بزرگ است. قسمت عمده دهنه بزرگ به مرور زمان ویران شده است ولی دهنهی کوچک‌تر که از سنگ و گچ ساخته شده است، هنوز باقی‌مانده است. این پل تنها راه ارتباطی ساکنان دژ بوده است.
در ارتفاع ۵۰۰ متری نقطهی جنوبی دره، ْ آثار اتاق و دیوارهای دیدبانی دیده می‌شود. مساحت یکی از این اتاق‌های دیدبانی ۳٫۵ متر، عرض دیواره باقی‌مانده ۱٫۵ متر و طول آن ۷۰ متر است. هم‌چنین بر سنگ‌های بزرگ تنگه آثار پله‌های تراشیده شده به‌صورت مارپیچ و ساده دیده می‌شود.
در محدودهی زمین کم وسعت در حد فاصل صخره‌ها، آثار متعددی از اتاق‌های تودرتو و مربع شکل در دو قسمت غربی و شرقی این دره از گذشته برجای‌مانده است؛ که تقریباً قسمتی از این اتاق‌ها نمایان است. هم‌چنین در تنگه آثار یک قلعه بزرگ در کنار صخره‌های عظیم دیده می‌شود که به‌صورت چندطبقه بوده است که نوع موقعیت قرار گرفتن این قلعه و نوع معماری آن و طاق‌ها نشان می‌دهد که احتمالاً قلعه شاه‌نشین بوده است.
ویژگی‌های تنگه بهرام چوبین
در محدوده این قلعه شاه‌نشین آثاری از حوضچه‌های پلکانی بر روی صخره‌های قلعه مشاهده می‌شود؛ که این حوضچه‌ها به‌وسیله جوی کند شده و سوراخ‌هایی به هم وصل شده‌اند علاوه بر آن دو حوضچه دیگر در استراحتگاه تابستانی قلعه برای استفاده از آب ساخته‌شده است.
این محل یک تنگه تاریخی- طبیعی است. این تنگه علاوه بر اینکه آثاری تاریخی متعلق عصر ساسانیان را در خود جای‌داده است، طبیعت دست‌نخورده و زیبایی نیز دارد که سبب شده است به مکانی بسیار دیدنی برای گردشگران تبدیل شود.
بهترین زمان سفر و مسیرهای رفتن به تنگه بهرام چوبین
برای بازدید از تنگه بهرام چوبین، گردشگران می‌توانند یکی از دو مسیر شهر ایلام به دره شهر و مسیر شهر پل‌دختر به دره شهر را انتخاب کنند؛ که در صورت انتخاب مسیر پل‌دختر به دره شهر می‌توانند از پل گاومیشان نیز در طی مسیر دیدن نمایند.
بهترین زمان بازدید از این منطقه فصل بهار و اواخر تابستان و فصل پاییز است. به‌ویژه فصل بهار که تنگه در این فصل به علت سرسبز بودن پیرامون تنگه جلوه‌ی زیباتری دارد.
نزدیک‌ترین اقامتگاه و مکان‌های دیدنی
نزدیک‌ترین اقامتگاه به تنگه بهرام چوبین، اقامتگاه کهن دژ و اقامتگاه چوبینِه در ۵ کیلومتری پل‌دختر به دره شهر، واقع در روستای شیخ مکان میباشد که گردشگران می‌تواند اوقات خوشی را در آنجا سپری کنند. هم‌چنین گردشگران می‌توانند در روستای شیخ مکان از قلعهٔ پور اشرف و تنگه شیخ مکان نیز دیدن کنند.
